«Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΠΑΕΙ ΣΧΟΛΕΙΟ»
(ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΗΧΟ)
ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΨΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΑΙΝΙΑΣ- ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ ΜΕ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΘΗΚΕ ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΜΟΣΧΑΤΟΥ ΣΤΙΣ16-6-2017
Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση σε συνεργασία με το Αρχείο Καβάφη διοργάνωσε και φέτος, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, μια σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων με γενικό τίτλο «Ο Καβάφης Πάει Σχολείο».
Μέσα από πρωτότυπα εργαστήρια, που πραγματοποιούνται με τη σύμπραξη καλλιτεχνών και λογοτεχνών, τα «ιερά» κείμενα του Αλεξανδρινού ποιητή προσεγγίζονται αξιοποιώντας εργαλεία των πλέον «απροβλέπτων» τεχνών.
Τον Γενάρη του 2017 μια ομάδα παιδιών Α΄ και Β΄ Τάξης του 1ου Γυμνασίου Μοσχάτου, μαζί με τις υπεύθυνες για την διοργάνωση και το συντονισμό του προγράμματος εκπαιδευτικούς, Άννα Μιγάδη και Σοφία Πετρόχειλου, ξεκινήσαμε την συνεργασία μας με τον Δημήτρη Πατσαρό, μουσικό παραγωγό και sound designer, και την Μαρία Τοπάλη, ποιήτρια.
Οι στόχοι μας αφορούσαν στα προσδοκώμενα παιδαγωγικά όσο και μορφωτικά αγαθά από αυτή τη νεωτερική συνεργασία-εξερεύνηση:
Πρώτον
την ανάγνωση του κλασικού Καβάφη με ματιά λοξή, δημιουργική, πρωτότυπη, μια προσέγγιση που θα μας επέτρεπε να φωτίσουμε πλευρές του έργου του που δείχνουν το βάθος και τη διαχρονικότητα της ποιητικής ματιάς του, να ερευνήσουμε και να πειραματιστούμε με τις δυνατότητες μιας σύγχρονης μορφής τεχνολογίας και τέχνης, του sound design, να αναδείξει το σύγχρονο χαρακτήρα του καβαφικού έργου.
Και δεύτερον
Την παραγωγή ηχητικού υλικού που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αυτόνομο μουσικό έργο, αλλά και ως στιγμιότυπο- ηχητικό ντοκουμέντο της συνύπαρξής μας με αφορμή την ποιητική του Καβάφη σε αυτό το βιωματικό εργαστήρι.
Η συνάντηση μαθητών και μαθητριών διαφορετικών τάξεων σε μια νέα τάξη- εργαστήρι, με μοναδικό κριτήριο για τη συγκρότηση της το κοινό ενδιαφέρον για το εγχείρημα της δημιουργικής ανάγνωσης και ερμηνείας της ποίησης ενός γνωστού αλλά και ιδιόρρυθμου ποιητή, ήταν για όλους τους εμπλεκόμενους μια πρόκληση.
Οι συναντήσεις μας έγιναν από τα τέλη Ιανουαρίου ως τα τέλη Μαρτίου του 2017. Στο διάστημα αυτό, σχεδόν κάθε Τετάρτη μεσημέρι, μετά το σχολικό πρόγραμμα και για ένα τρίωρο, η ομάδα μας συναντιόνταν στην αίθουσα τεχνολογίας του σχολείου. Εκεί ο μουσικός παραγωγός και συνθέτης Δημήτρης Πατσαρός ενθουσίασε τα παιδιά με τις άγνωστες σε αυτά δυνατότητες του sound designing, δηλ. με τις εφαρμογές που αυτή η νέα τέχνη έχει σε μια πληθώρα από θεάματα που κυκλοφορούν στα ποικίλα μέσα ψυχαγωγίας.
Η έννοια της μουσικής παραγωγής, σχετικά άγνωστη -ιδιαίτερα στο πρακτικό της κομμάτι - για το ευρύ κοινό, ήταν ένα από τα στοιχεία που καθόρισαν την πορεία και τις δραστηριότητες αυτού του σεμιναρίου. Διαπιστώσαμε με έκπληξη ότι, πολύ συχνά, πολλά από όσα παρακολουθούμε στις οθόνες, μικρές και μεγάλες, έχουν φτιαχτεί συνθέτοντας στοιχεία εικόνας και ήχου που¨ δεν είναι όπως φαίνονται¨. Η αναπαράσταση μιας δράσης, η ερμηνεία μιας ιδέας, η απόδοση ενός αισθήματος, η υποβολή κάποιων συναισθημάτων, απαιτούν από τον καλλιτέχνη, και όσους συμπράττουν μαζί του, να είναι ιδιαίτερα επινοητικοί και εφευρετικοί, ώστε να αποδώσουν στο ακέραιο, το ύφος, την πυκνότητα, την υφή και τα άλλα ιδιαίτερα στοιχεία που ορίζουν το νόημα μέσα στα συν-κείμενα της τέχνης.
Η ποίηση του Καβάφη, όπως μας καθοδήγησε να ανακαλύψουμε η ποιήτρια Μαρία Τοπάλη, είναι τέχνη υψηλή, όσο και σύνθετη, πολυεπίπεδη μέσα στην απλότητα και την πεζολογική της λιτότητα. Ίσως γι΄ αυτό το λόγο και στον κόσμο του Καβάφη συχνά τα πράγματα δεν είναι αυτά που φαίνονται. Οι λέξεις, οι εικόνες οι ήχοι κάθε ποιητικής σκηνοθεσίας του μπορούν να έχουν αντηχήσεις, καθρεπτίζουν ποικίλους κόσμους. Η σοφή τους αμφισημία μοιάζει έτσι με το παιχνίδι που κάνει η σύγχρονη μουσική παραγωγή, ιδιαίτερα στην δημιουργική της σύμπραξη με άλλες τέχνες, όπως ο κινηματογράφος, ώστε να αποδώσουν αλήθειες που, για να φανερωθούν, χρειάζονται την προωθητική και μεταμορφωτική δύναμη της φαντασίας.
Με την προσεκτική, σαν του ιχνηλάτη, ματιά η Μαρία Τοπάλη και ο Δημήτρης Πατσαρός μας προσκάλεσαν να σκύψουμε πάνω από τις λέξεις, το στοιχειώδες υλικό του λόγου, άρα και της ποίησης, και να δοκιμάσουμε να αφουγκραστούμε την δύναμή τους στη φωνή μας, στο σώμα μας. Το παιχνίδι με τους συνειρμούς που προκαλεί η ανάγνωση της ποίησης, η συζήτηση για το νόημα που έχουν οι υποβλητικές εικόνες των ποιημάτων του Αλεξανδρινού ποιητή, η σχέση της βιογραφίας ενός δημιουργού με το ύφος και το περιεχόμενο του έργου του, η δύναμη του προφορικού λόγου και της απαγγελίας ενός ποιήματος έναντι της γραπτής του αποτύπωσης στο χαρτί ήταν μερικά μόνο από τα θέματα που μας απασχόλησαν.
Η επιτυχία του σεμιναρίου θα πρέπει κατά τη γνώμη μας να αξιολογηθεί συνεκτιμώντας διάφορα στοιχεία: την συνέπεια και τη διάθεση συνεργασίας των παιδιών, τις δυνατότητες που μας παρείχε ο χώρος όπου βρισκόμασταν, την έμπνευση και την στοχαστική, πολυεπίπεδη προσέγγιση και καθοδήγηση των εισηγητών μας, το πνεύμα ανακάλυψης και δημιουργικότητας που βιώσαμε.
Ως εκπαιδευτικοί διαπιστώσαμε πόσα πολλά θα κερδίζαμε όλοι, μαθητές, εκπαιδευτικοί, το σχολείο και η ελληνική κοινωνία, αν το πλαίσιο και οι συνθήκες διδασκαλίας έχουν περισσότερες ευκαιρίες οργάνωσης με μια διαφορετική φιλοσοφία και αντίληψη. Μια εκπαίδευση η οποία να εκτιμά με διαφορετικά κριτήρια τα εργαλεία που εξυπηρετούν τους γενικούς της στόχους και να κινείται πιο ευέλικτα και δημιουργικά.
Κρίνουμε ότι κερδίσαμε πολλά γιατί:
Α) είχαμε την ευκαιρία να συγκροτήσουμε μια μικρή μας ομάδα με δώδεκα μαθητές και μαθήτριες, πράγμα που έδινε σε όλους την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν καλύτερα
Β) είχαμε τη δυνατότητα να συγκεντρωθούμε για ένα τρίωρο κάθε φορά στη διάρκεια των οκτώ συναντήσεων χωρίς διάλειμμα, πράγμα που βοήθησε να γίνει πιο ουσιαστική η συνεργασία μας σε κάθε συνάντηση. Δεδομένου και του προηγούμενου επτάωρου μαθήματος η προσοχή και διάθεση συμμετοχής των παιδιών είναι αξιέπαινη.
Γ) επιπλέον είχαμε κάθε φορά στη διάθεσή μας τα εποπτικά μέσα του εργαστηρίου τεχνολογίας κι έτσι ήταν δυνατό να εκτμηθεί καλύτερα η σχέση του ποιητικού λόγου με άλλες όψεις της σύγχρονης κουλτούρας.
Δ) συνεργαστήκαμε με ένα σημαντικό φορέα πολιτισμού και ανθρώπους των οποίων οι πολύτιμες γνώσεις και δεξιότητες εμπλουτίζουν και συνδράμουν στην ανα-νοηματοδότηση του υλικού και του τρόπου της σχολικής διδασκαλίας.
Σοφία Πετρόχειλου